Ksylitol – zdrowa alternatywa dla cukru? Fakty i mity

Ksylitol, znany także jako cukier brzozowy, zyskuje coraz większą popularność jako alternatywa dla tradycyjnego cukru. W przeciwieństwie do niego ma mniej kalorii, niższy indeks glikemiczny i może korzystnie wpłynąć na zdrowie zębów. Ale czy jest rzeczywiście zdrowym wyborem? Oto fakty i mity o ksylitolu, które warto poznać przed sięgnięciem po ten słodzik.

Od jak dawna ksylitol jest znany jako alternatywa dla cukru stołowego?

Ksylitol został odkryty przez niemieckiego chemika Emila Fischera w 1891 roku. W czasie II wojny światowej, z powodu braków cukru, fińska firma Sugar Co. Ltd. (obecnie Cultor) opracowała przemysłową metodę produkcji ksylitolu. Jednak dopiero w 1975 roku rozpoczęto jego masową produkcję. Dziś ksylitol zdobył uznanie dzięki swojej roli w ograniczaniu rozwoju próchnicy i stał się popularnym składnikiem żywności, farmaceutyków oraz produktów do higieny jamy ustnej.

---

Co to jest ksylitol i jak jest produkowany?

Ksylitol to krystaliczny alkohol cukrowy, który występuje naturalnie w owocach, warzywach oraz grzybach. Jest to pochodna ksylozy, cukru aldozowego, który znajduje się w ścianach komórkowych roślin. Choć ksylitol w naturze pojawia się w niewielkich ilościach, może być uzyskiwany na dużą skalę poprzez proces chemiczny. Do jego produkcji najczęściej wykorzystuje się drewno (zwłaszcza brzozę) lub rośliny łykowe, takie jak kukurydza.

---

Ksylitol – zdrowy słodzik?

Ksylitol jest słodki jak cukier, ale ma o 40% mniej kalorii. Ma niski indeks glikemiczny (IG=7), co oznacza, że jego spożycie nie powoduje gwałtownego wzrostu poziomu cukru we krwi, co jest korzystne dla osób z cukrzycą. Co więcej, ksylitol nie fermentuje w jamie ustnej, więc nie sprzyja rozwojowi bakterii odpowiedzialnych za próchnicę.

---

Korzyści zdrowotne ksylitolu:

• Wpływ na zęby: Ksylitol zapobiega próchnicy, ponieważ nie jest trawiony przez bakterie w jamie ustnej. Może również zwiększać produkcję śliny, co pomaga utrzymać higienę jamy ustnej.
• Działa przeciwutleniająco: Zawiera właściwości przeciwutleniające, które mogą wspomagać zdrowie organizmu.
• Zmniejsza ryzyko chorób serca: Badania sugerują, że regularne spożywanie ksylitolu może zmniejszyć ryzyko chorób serca dzięki jego wpływowi na obniżenie poziomu cholesterolu.

---

Czym ksylitol różni się od cukru?

• Kalorie: Ksylitol zawiera około 240 kcal na 100 g, podczas gdy cukier stołowy ma ich 400 kcal. Jest więc kalorycznie korzystniejszy.
• Indeks glikemiczny: Ksylitol ma IG=7, podczas gdy cukier stołowy ma IG=68, co sprawia, że ksylitol jest lepszym wyborem dla osób dbających o równowagę poziomu cukru we krwi.
• Wpływ na zęby: Cukier sprzyja rozwojowi bakterii w jamie ustnej, co prowadzi do próchnicy. Ksylitol, wręcz przeciwnie, hamuje ten proces.

---

Mity na temat ksylitolu

• Ksylitol pochodzi z brzozy: Choć kiedyś wykorzystywano brzozę do produkcji ksylitolu, dziś surowcem do jego produkcji są głównie rośliny łykowe (np. kukurydza) oraz drewno. Większość ksylitolu na rynku pochodzi z Chin i Stanów Zjednoczonych.

• Najlepszy ksylitol pochodzi tylko z Finlandii: Ksylitol rzeczywiście został odkryty i spopularyzowany w Finlandii, gdzie do dziś produkuje się go z kory brzozowej. Stąd wziął się wizerunek „fińskiego ksylitolu” jako bardziej naturalnego i zdrowego. Jednak obecnie większość ksylitolu dostępnego na rynku powstaje z kukurydzy lub innych roślin łykowych, głównie w Chinach i USA. Skład chemiczny pozostaje identyczny – ksylitol to zawsze ta sama substancja, niezależnie od źródła. Różnica tkwi raczej w metodzie produkcji i marketingu niż w samym produkcie.

• Ksylitol jest całkowicie naturalny i bezpieczny: Mimo że ksylitol jest substancją pochodzenia roślinnego, nie oznacza to, że jest wolny od ryzyk zdrowotnych. Jak każdy słodzik, powinien być stosowany z umiarem.

• Ksylitol jest lepszy niż cukier pod każdym względem – to częsty skrót myślowy. Owszem, ma niższy indeks glikemiczny i mniej kalorii, ale wciąż dostarcza energii i przy nadmiernym spożyciu może powodować efekt przeczyszczający. Nie jest więc „idealnym słodzikiem”.

• Ksylitol można stosować bez ograniczeń – w praktyce większość osób toleruje 10–15 g jednorazowo, większe ilości mogą powodować wzdęcia, ból brzucha czy biegunkę. To ogranicza jego użyteczność w codziennej diecie.

• Ksylitol jest dobry dla każdego – prawda jest taka, że osoby z zespołem jelita drażliwego (IBS) czy nadwrażliwością na poliole mogą gorzej go tolerować. Nie zaleca się go też dla dzieci poniżej 3. roku życia.

• Ksylitol jest całkowicie bezpieczny dla zwierząt – wręcz przeciwnie, dla psów jest silnie toksyczny, może powodować gwałtowny spadek cukru we krwi, a nawet zagrażać życiu.

• Ksylitol „leczy zęby” – to duże uproszczenie. Ksylitol może hamować rozwój bakterii próchnicotwórczych, ale nie zastąpi szczotkowania, nitkowania czy wizyt u dentysty.

---

Podsumowanie

Ksylitol jest dobrym zamiennikiem cukru, szczególnie dla osób, które dbają o zdrowie zębów lub starają się ograniczyć spożycie kalorii. Ma wiele zalet, ale należy spożywać go w umiarkowanych ilościach, aby uniknąć problemów trawiennych. Jeśli masz psa, pamiętaj, że ksylitol jest dla nich toksyczny.

Pamiętaj, że nie ma idealnych zamienników cukru – kluczowe jest zachowanie umiaru i równowagi w diecie.

---

Przydatne linki:

• Ksylitol a biały cukier: Szczegółowe porównanie
• Alternatywy dla cukru białego – zdrowe zamienniki